Ελληνικά Χωρικά Ύδατα

Τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας εκτείνονται στα 6 ν.μ. από τη φυσική ακτογραμμή, σύμφωνα με δύο νομοθετήματα για την αιγιαλίτιδα ζώνη της Ελλάδας. Πρόκειται για το άρθρο του Α.Ν. 230/1936 "περί καθορισμού αιγιαλίτιδος ζώνης της Ελλάδας" (ΦΕΚ Α' 450) και το άρθρο 139 του ΚΔΝΔ (Ν.Δ. 187/1973, ΦΕΚ Α' 261). Σε ορισμένες περιπτώσεις, το εύρος αυτό μπορεί να είναι μικρότερο από 6 ν.μ. σύμφωνα με την εφαρμογή του κανόνα της μέσης γραμμής ή συναφείς συμβατικές ρυθμίσεις.

Αυτό σημαίνει ότι όπου η απόσταση από ακτές άλλου κράτους είναι μικρότερη από το άθροισμα του εύρους των αντίστοιχων χωρικών υδάτων, η απόσταση αυτή μοιράζεται ανάμεσά τους. Αυτή είναι η περίπτωση των ανατολικών ακτών των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου. Στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ισχύει ο εθιμικός κανόνας της μέσης γραμμής, ο οποίος είναι ενσωματωμένος στο άρθρο 15 της Σύμβασης των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982). Η οριοθέτηση στην περιοχή των Δωδεκανήσων προκύπτει συμβατικά από τη Συμφωνία της 4ης Ιανουαρίου 1932 και το Πρωτόκολλο της 28ης Δεκεμβρίου 1932 μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας. Η Ελλάδα υπεισήλθε ως διάδοχο κράτος στις σχετικές ρυθμίσεις των συμφωνιών αυτών, βάσει του άρθρου 14(1) της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων της 10ης Φεβρουαρίου 1947, που εκχωρεί την κυριαρχία των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα.

Όπως είναι φυσικό, χωρικά ύδατα δεν έχει μόνο η ηπειρωτική χώρα αλλά και κάθε νησί. Έτσι, χωρικά ύδατα έξι μιλίων έχει ο Βόλος προς το Αιγαίο, αλλά και η Σκιάθος, σε ακτίνα έξι μιλίων γύρω από το νησί. Στην πραγματικότητα, χωρικά ύδατα έχει κάθε νησί που έχει οικονομική ζωή. Ακόμα λοιπόν και δύο κατοίκους εάν έχει ένα νησί, έχει μία ζώνη έξι μίλιων γύρω του που θεωρείται ελληνικό έδαφος. Αντιθέτως, μία βραχονησίδα χωρίς κατοίκους ή οικονομική δραστηριότητα δεν έχει αιγιαλίτιδα ζώνη.

Χώρα	Ποσοστό Αιγαίου
Ελλάδα	43,5%
Τουρκία	7,5%
Διεθνή ύδατα	49%

Η Τουρκία δεν προβάλλει αντιρρήσεις στο συγκεκριμένο θέμα, όμως αμφισβητεί την κυριότητα εκατοντάδων βραχονησίδων στο Αιγαίο οι οποίες δεν περιλαμβάνονται ονομαστικά στις συνθήκες παραχώρησής τους στην Ελλάδα. Παράλληλα, απαγορεύει την ανατροπή των υφιστάμενων συσχετισμών στο Αιγαίο, μη επιτρέποντας στην Ελλάδα να εκμεταλλευτεί οικονομικά βραχονησίδες που της ανήκουν, αλλά δεν διαθέτουν κατοίκους ή οικονομική δραστηριότητα και επομένως σήμερα δεν διαθέτουν αιγιαλίτιδα ζώνη. Σε δημοσίευμα της ΤΖΟΥΜΧΟΥΡΙΕΤ στις 6 Ιανουαρίου 1998 αναφέρεται ότι "η Άγκυρα παρακολουθεί στενά και πολύ προσεκτικά, τις πληροφορίες ότι η Ελλάδα σχεδιάζει, να παραχωρήσει σε εποικισμό ερημονήσια και βραχονησίδες του Αιγαίου". Η εφημερίδα, επικαλούμενη αρμόδιους του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών επισημαίνει ότι "Η Αθήνα επιδιώκει κάποια νέα προβοκάτσια. Κι αυτό γιατί δεν πρόκειται για μια απλή περίπτωση εγκατάστασης, αλλά για ένα σχέδιο που εντάσσεται στο γενικότερο στόχο της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα και να μετατρέψει το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη".

Επέκταση στα 12 μίλια

Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, εθιμικό και συμβατικό, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.. Κατά την επικύρωση της Σύμβασης των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας, η χώρα μας προέβη στη δήλωση ότι "ο χρόνος και ο τόπος άσκησης των εν λόγω δικαιωμάτων, χωρίς τούτο να σημαίνει ούτε κατ' ελάχιστο απεμπόληση εκ μέρους της των εν λόγω δικαιωμάτων, είναι ένα ζήτημα που απορρέει από την εθνική της στρατηγική". Επιπλέον, το άρθρο 2 του Ν.2321/1995, κυρωτικού της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, προβλέπει ότι "η Ελλάδα έχει το αναφαίρετο δικαίωμα κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 της κυρούμενης Συμβάσεως να επεκτείνει σε οποιονδήποτε χρόνο το εύρος της χωρικής θάλασσας μέχρι αποστάσεως 12 ν.μ.

Αν η Ελλάδα αυξήσει την αιγιαλίτιδά της ζώνη στα 12 μίλια, πολύ μεγαλύτερα τμήματα του Αιγαίου θα θεωρούνται πλέον ελληνικό έδαφος, σε αντίθεση με την υφιστάμενη κατάσταση όπου υπάρχουν μεγαλύτεροι διάδρομοι ανάμεσα στα νησιά (διεθνή ύδατα), στα οποία τουρκικά και άλλα πλοία μπορούν να διέρχονται ελευθέρως και χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών. Το δικαίωμα επεκτάσεως των χωρικών υδάτων μέχρι τα 12 ν.μ. έχει ασκηθεί ήδη από πολλά κράτη συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, η οποία από το 1964 έχει επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο στα 12 ν.μ.

Χώρα	Ποσοστό Αιγαίου
Ελλάδα	71,5%
Τουρκία	8,8%
Διεθνή ύδατα	19,7%

Αντίθετα, στο χώρο του Αιγαίου η Τουρκία με αφορμή τη θέση σε ισχύ της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας απείλησε ότι θεωρεί ως casus belli την ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Με την ευκαιρία της κύρωσης της προαναφερόμενης Σύμβασης από τη χώρα μας στις 31/5/1995, η τουρκική Εθνοσυνέλευση εξέδωσε ψήφισμα στις 8/6/1995, με το οποίο εκχωρεί στην τουρκική κυβέρνηση όλες τις αρμοδιότητες συμπεριλαμβανομένων και των στρατιωτικών, για τη διατήρηση και υπεράσπιση των ζωτικών συμφερόντων της Τουρκίας. Το εν λόγω ψήφισμα βρίσκεται πάντα εν ισχύι, η δε Τουρκία δεν έχει ανακαλέσει την πολιτική της αυτή. H απειλή χρήσης βίας (casus belli) παραβιάζει το άρθρο 2 παρ. 4 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών που απαγορεύει στα κράτη μέλη την απειλή ή τη χρήση βίας στις διεθνείς σχέσεις.

Μελλοντικές εξελίξεις

Το διεθνές δίκαιο διαμορφώνεται από τα γραπτά κείμενα, αλλά και από την διεθνή πρακτική των εμπλεκομένων χωρών, ακόμα και από τις δηλώσεις των εκπροσώπων της κάθε χώρας στα διεθνή fora. Η Τουρκία λοιπόν, ενώ έχει το διεθνές δίκαιο εναντίον της, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο όσα μπορεί να κερδίσει διά των δηλώσεων των πολιτικών της και των πράξων του στρατού της κερδίζει πόντους έναντι της Ελλάδας. Αντίθετα, οι Έλληνες ηγέτες παραλείπουν με χαρακτηριστική συνέπεια οποιαδήποτε δήλωση ότι η χώρα έχει το δικαίωμα των 12 μιλίων. Εάν αυτή η κατάσταση συνεχισθεί, τότε το διεθνές δίκαιο δέχεται ότι επικρατεί το διεθνές έθιμο και η πρακτική έναντι του γραπτού δικαίου, δηλαδή των συνθηκών. Με τον τρόπο αυτό χάνουμε ολόκληρα τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλασσίου υπεδάφους, με πιθανόν τεράστιο πλούτο σε ορυκτά, πετρέλαια κλπ.

Ποιος έχει δίκιο

Οι διεθνείς συνθήκες είναι με το μέρος της Ελλάδας, η οποία όμως βρίσκει απέναντί της όχι μόνο την Τουρκία αλλά -σιωπηρά- και το σύνολο της διεθνούς κοινότητας που δεν δέχεται περιορισμούς στη ναυσιπλοϊα. Οποιαδήποτε επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων θα πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνει υπόψη της τις ανησυχίες της διεθνούς κοινότητας.

Γ.Ανδρουλάκης